Artykuł autorstwa Katarzyny Gliszczyńskiej dotyczący obszaru Food Design i studiów podyplomowychw tym zakresie na Szkole Wyższej Psychologii Społecznej!

Czym jest food design?

W bezpośrednim tłumaczeniu to oczywiście projektowanie jedzenia, jednak mówimy tutaj o złożonym procesie, uwzględniającym wiele istotnych aspektów, począwszy od właściwości produktu spożywczego: zapachu, konsystencji, smaku, formy, a także dźwięku, który pojawia się podczas konsumpcji. Oprócz projektowania produktu i jego opakowania food design obejmujmuje m.in. projektowanie naczyń,  rytuałów,  usług i  kładzie olbrzymi nacisk na innowacyjność, a tym samym dbałość o przewagę konkurencyjną produktu na rynku.

ŚWIADOME PROJEKTOWANIE

Świadome projektowanie opiera się na procesie poprzedzonym badaniami, z których niezwykle cenne są techniki wychodzące poza deklaracje konsumentów, badające ich rzeczywiste zachowania, przekonania i postawy, jak np. metodologie etnograficzne.

Projektant powinien orientowa się w aktualnych trendach oraz badać kulturowy aspekt spożywania posiłków, zakorzeniony w ludzkim życiu. Rytuał wspólnego biesiadowania podczas świąt, czy wzajemne przenikanie i ekspansja potraw kulinarnych, daje wyzwanie do rozpoznawania nowych potrzeb.

Istotnymi pojęciami związanymi z food design są zdrowie i ekologia. Patrząc z takiej perspektywy, projektowanie żywności to także kreowanie prozdrowotnych nawyków żywieniowych i  postaw proekologicznych, w których nie ważne jest tylko nasze tu i teraz, ale także nasz wpływ na otoczenie i środowisko naturalne.

Wyrabiane od najmłodszych lat nawyki żywieniowe mają istotny wpływ na zdrowie i jakość życia człowieka. Aby  zapobiegać chorobom cywilizacyjnym, w tym otyłości, z którą ma problem coraz więcej osób również w Polsce powstają takie innowacyjne i kompleksowe projekty jak Bioaktywna Żywność.

Jedzenie powinno być dopasowane do konkretnych wymagań, z uwzględnieniem płci, wieku, stylu życia. W ten sposób projektujemy rodzaj żywności dopasowany do indywidualnych potrzeb konsumenta. Żywność funkcjonalna, czyli wzbogacona w składniki takie jak witaminy, błonnik czy probiotyki na stałe zadomowiła już się na półkach marketów.

Food design to odpowiedzialność za całkowity proces powstawania żywności, od hodowli, produkcji i transportu, poprzez konsumpcję, a kończąc na gospodarowaniu odpadkami.

Gdy mowa o procesie warto przypomnieć rewolucyjny projekt Agaty Jaworskiej „Made in Transit”, który wykorzystuje miejsce, czas i ciepło wytwarzane podczas transportu aby… hodować boczniaki podczas drogi na sklepową półkę.

FAIR TRADE I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

W działaniach związanych z food design ważne są zasady sprawiedliwego handlu. Uczciwość w wymianie informacji o firmach, artykułach i warunkach produkcji to podstawy nie tylko dobrych stosunków handlowych, ale także droga do najwyższych standardów jakości i pakowania. Dodatkowo takie praktyki sprzyjają ochronie środowiska, a tym samym znacząco wpływają na jakość życia ludzkiego.

Koniecznością dla firm staje się też  uwzględnianie społecznego wymiaru produkcji jedzenia. Sustainable design, czyli projektowanie zrównoważone, pozwala uzmysłowić społeczeństwu wpływ naszych działań na życie przyszłych pokoleń – bez umniejszania ich szans na zaspokajanie własnych potrzeb.

NA TALERZU

Warto przyglądać się jak wszelkie „przyrządy” służące do konsumpcji determinują nasze preferencje żywieniowe.

Badania Briana Wansinka pokazujące jak zmiana talerza z większego na mniejszy przyczynia się do spadku konsumpcji o 22%  doprowadziły do zawiązania się ogłoszonego przez American Public Health Association w 2008 roku Ruchu Małego Talerza ( Small Plate Movement ).

„Chudnij zdrowo” to projekt naczyń autorstwa Kasi Goleń wyróżniony przez magazyn 2+3d. Ideą tego zestawu jest interaktywność, łącząca zabawę z procesem odchudzania. Dzieje się tak za sprawą kalkomanii informującej o prawidłowym składzie procentowym zdrowego posiłku, która nawiązuje  do popularnej w latach 90tych gry Pac-man.

Natomiast talerze playFOOD Plates Doroty Pakuły vel Rutki to żart na temat funkcjonalności przedmiotu i zerwanie z żelazną zasadą wpajaną każdemu dziecku „Nie baw się jedzeniem!”. Projekt przypomina, że jedzenie służy przyjemności i powinno być dobrą zabawą.

METODOLOGIE

Przyszłością projektowania żywności jest multidyscyplinarność, polegająca na współpracy specjalistów dziedzin takich jak: psychologii, etnografii, designu, logistyki, gastronomii, technologii, komunikacji. Szczególną rolę w tej współpracy zajmuje projektant. W Polsce takie myślenie jest nadal nowością, a sam food design to specjalizacja bardzo młoda.

Również adaptacja metodologii procesu projektowania, takich jak design thinking czy design management dla projektowania produktów spożywczych, jest stosunkowo nowym trendem. Przykładem metodologii innowacji opartej na designie jest  Kinder Niespodzianka firmy Ferrero.

Powstają też nowe autorskie metody. Marije Vogelsang, jedna z najbardziej znanych przedstawicielek Food Design nie tylko w Holandii ale i naświecie opracowała metodę Eight inspirational points polegająca na eksploracji 8 punktów: zmysłów, natury, kultury, społeczeństwa, techniki, psychologii, nauki, działania w celu uzyskania kluczowych spostrzeżeń.

W Polsce prekursorami są  Tomek Rygalik i Gosia Lipińska, którzy na szerszą skalę swój  autorski program procesu projektowania  produktów i usług spożywczych zrealizują podczas pierwszej edycji studiów podyplomowych Food Design.